É unha rede de espacios naturais protexidos que inclúe os hábitats máis representativos do noso continente.
O obxectivo da Rede Natura 2000 é promover a conservación dos hábitats naturais a través do aproveitamento ecoloxicamente sustentable dos recursos naturais, sen degradar o medio.

A conca alta do río Miño é un dos ecosistemas hídricos de maior singularidade da rexión Atlántica da Península Ibérica. Considerado como LIC (Lugar de Importancia Comunitaria), dentro da proposta galega á Rede Natura 2000. Sendo declarado pola Consellería de Medio Ambiente da Xunta de Galicia como Espacio Natural en Réxime de Protección Xeral.
No ano 2002, foi declarado pola UNESCO, xunto co rebordo montañoso periférico como Reserva da Biosfera “Terras do Miño”, dentro do Programa Home e Biosfera. Este galardón supón o máis alto recoñecemento internacional á conservación das paisaxes, hábitats e especies, integrados no desenvolvemento sustentable da poboación local.

Trátase de fondos comunitarios dirixidos á conservación e protección da Rede Natura 2000. Este programa trata de financiar accións e estratexias destinadas á conservación destes espacios en consonancia co desenvolvemento sostible das poboacións locais.

Este Lugar de Importancia Comunitaria comprende unha superficie de 4.934 ha., pertencendo á Rexión bioclimática Atlántica. Atópase nos concellos de Begonte, Cospeito, Guitiriz, Outeiro de Rei, Rábade, Vilalba, Xermade, Abadín, Castro de Rei, Lugo e Friol. Trátase dun complexo húmido formado por unha extensa rede fluvial, pequenas lagoas e terreos asolagados asociados a pasteiros, áreas agrícolas, fragas de ribeira e carballeiras. Alberga ó redor de 1.500 aves acuáticas durante o periodo invernal.

Son pequenas formacións, incluídas neste LIC., orixinadas pola evolución recente de diversos meandros divagantes.
Están constituídas por material terríxeno depositado pola acción do río.
Teñen diversas formas e tamaños, polo que, popularmente reciben diversos nomes: terróns, mollóns, insuíñas,...
A Insua de San Roque, de Cela ou de Trabanca, coñecidas como Insuas do Miño, son no seu conxunto as illasde maior tamaño, tendo 5 Km de lonxitude e 220m. de anchura. Este tamaño é variable debido ás variacións estacionais do caudal do río. Durante o inverno pode subir ata máis de 3 metros.

Principalmente dous: os bosques de ribeira e as carballeiras.
Os bosques de ribeira ou de inundación están formados por árbores ben adaptadas á auga e que soportan perfectamente as variacións do caudal do río. Estas árbores caracterízanse por posuír grandes raíces que lles permiten fixarse ó substrato e pola flexibilidade das súas pólas que favorece que non creben en épocas de inundación. As árbores máis comúns son os ameneiros, os salgueiros, os freixos e as bidueiras.
As carballeiras localízanse nas zonas da insua non influenciadas pola acción da auga. Están formadas principalmente por carballos e rebolos. Estas árbores son moi parecidas pero para distinguilas só temos que coller unha folla e fretala. Si está cuberta por unha peluxe branca, trátase dun rebolo mentres que se non a ten é un carballo. No outono podemos distinguilas polos seus froitos, as landras. Nos carballos, as landras colgan dun pedúnculo longo, mentres que nos rebolos o pedúnculo é bastante máis longo.Tamén poden aparecer castiñeiros, espiños e acivros.

A conservación destes bosques é importante por varias razóns:

• As raíces das árbores que as forman fixan as marxes do río evitando a erosión que provocan as chuvias torrenciais.
• No verán dan sombra ó río actuando como reguladores da temperatura da auga do río manténdoa case estable.
• Son refuxio e almacén de alimento para moitas especies.
• Funciona de corredor verde para a fauna favorecendo a comunicación entre diferentes espacios naturais.

Gran parte da fauna que aparece na insua é característica de ecosistemas fluviais ben conservados.
Cabe destacar a presencia do Mexillón de río , tamén coñecido como ostra de auga ou madreperla de auga doce. É unha especie en perigo de extinción pois necesita de río de augas limpas e claras cada vez máis escasas. É unha especie prioritaria nas políticas de conservación da Unión Europea.
A presencia de larvas acuáticas de diferentes insectos coma as libeliñas, as efémeras e os cabaliños do demo son tamén bioindicadores da calidade ambiental do río ó seu paso polas insuas.
Entre as aves que podemos atopar están o Merlo Rieiro, outro bioindicador da boa calidade das augas dun río pois é unha especie moi sensible á contaminación. Mergúllase axudándose das ás para camiñar polo fondo do río augantándose coas súas fortes uñas buscando larvas de insectos coas que alimentarse.
A lontra, perfectamente adaptada a vivir no río, ten o corpo alongado para reducir a resistencia á auga. As súas patas traseiras palmeadas e a súa cola a modo de temón facilítanlle a pesca podendo acadar velocidades de ata 11 km/h.
A ra verde déixase oír nas zonas de augas tranquilas a partir da primavera cando os machos croan en procura das femias.

Nas zonas de augas someras aparecen especies como Luronium natans, especie prioritaria nas políticas de conservación da Unión Europea. É na conca alta do río Miño onde atopa o seu maior número poboacional.
Outra das especies prioritaria nas políticas de conservación é o Eryngium viviparum xa que dentro da Península Ibérica só aparece na conca alta do río Miño.
Chaman tamén a atención as zonas de augas tranquilas con grandes comunidades de espadanas
Dentro do río onde as augas non son tan tranquilas aparecen especies como a espiga de auga que gracias a diversas estratexias poden evitar ser arrastradas pola corrente e completar así, o seu ciclo vital.

Un dos signos máis evidentes desta ligazón é a presencia de diferentes caneiros ó longo do río. Os caneiros son exemplo da arquitectura popular ligada ó río. Construíanse coa fin de desviar o río e utilizar a súa forza para mover mazos e muíños.
As anguías atopaban nestes caneiros un pequeno obstáculo que dificultaba a súa viaxe polo río, era deste xeito, que os pescadores aproveitasen esta circunstancia para a súa pesca.
Outro símbolo desta cultura ligada ó río son os batuxos, pequenas embarcacións de madeira de fondo plano que eran utilizados para poder moverse polo río coa axuda dunha pértega, e así poder chegar a zonas que doutro modo resultaban imposibles

As talas e a plantación de árbores como o piñeiro, o eucalipto ou o chopo son unhas das principais causas da deterioracióndos ecosistemas que se atopan na insua.
A contaminación das augas producidas polos vertidos das industrias, das augas residuais dos núcleos urbanos, do xurro utilizados para o abonado dos campos na agricultura,... é outro dos problemas para conservar a calidade das augas.
Así como o uso recreativo con prácticas pouco coherentes coa conservación deste espacio.
e a falta de aprecio da poboación por este contorno natural son, en xeral, as principais causas da degradación deste contorno.

• Declaración LIC e inclusión na Rede Natura.
• Actividades de investigación previas para a catalogación das diferentes comunidades incluídas na Directiva Hábitats.

• Compra de terras para o seu destino á conservación.
• Realización de diversas actividades de mellora de hábitats:
   >>Restauración do sistema de canles do sur da insua.
   >>Recuperación da vexetación natural dos campos abandonados no sur da insua.
   >>Creación de bandas atenuadoras de vegetación para depuración de las augas residuales.
   >>Eliminación das especies alóctonas.
   >>Acondicionamento dunha senda dentro da insua.
   >>Eliminación das masas de Azolla filiculoides
• Control de calidade ambiental de especies e hábitats.
• Edición de material divulgativo.
• Realización de seminarios e visitas dirixidas á sensibilización da poboación local.